به نام خدا که دل ها تنها بایاد او آرام می گیرد

والدین و نوجوانی

همه ی ما- پدران و مادران- دوران نوجوانی و بلوغ را گذرانده ایم. همه ی ما مشکلات و نابسامانی های آن دوران را لمس کرده ایم. در برخورد با فرزندمان آن دوران را فراموش نکنیم و نیازها و شرایط و مقتضیات آن دوران را به یاد آوریم. در رفتارهایمان با نوجوانان دقت کنیم؛ چون هر گونه رفتاری چه مثبت و چه منفی تأثیرات زیادی در طول زندگی بر آن ها بر جای می گذارد. فرزندان ما امانت خداوند هستند که آفریدگار در اختیار ما قرار داده است. خوب امانتداری کنیم و انسان های شایسته و مفید به جامعه تحویل دهیم. نگوییم «مگر پدران و مادران ما به این مسائل توجه کرده اند؟ مگر ما به جایی نرسیدیم؟ همانگونه که ما در زندگی موفق شدیم فرزندان ما هم به جایی خواهند رسید». جواب این است: از کجا معلوم که منشاء بسیاری از ناهنجاری های ما همان رفتارهای غلط والدین ما نباشد؟ اگر اولیاء ما به این مسائل توجه می کردند و در تربیت ما آن ها را مد نظر قرار می دادند، چه بسا ما افراد موفق تر و مفیدتری برای جامعه می بودیم. از جهت دیگر امروزه به دلیل گسترش وسایل ارتباطی دستیابی ما به اطلاعات در باره دوران نوجوانی و اثرات برخورد با نوجوانان بسیار آسان است؛ که پدران ما از آن ها محروم بوده اند. از طرف دیگر اگر ما تجارب و دانش خود را در اختیار دلبندانمان قرار ندهیم، به دلیل وجود رسانه های مختلف و غیر قابل کنترل چه بسا فرزندان ما اطلاعات نادرست را از منابع غیر معتبر و گاه هدفدار کسب بکنند و راه به بیراهه ببرند. دقت داشته باشیم که نوجوانان ما در دوران متفاوت با شرایط ما زندگی می کنند. آنان در معرض انواع بمباران های رسانه ای قرار دارند. محیط زندگی آنان متأثر از انواع جلوه های انحرافی می باشد که در زمان ما وجود نداشته است. باور داشته باشیم که محیط زندگی من وشما بسیار پاک تر و سالم تر از زمانه ی حاضر بوده است. خواسته های نوجوانان ما بسیار گسترده تر از خواسته های ما می باشد که به ناچار باید بسیاری از آن ها را فراهم کنیم ؛ چرا که اغلب آن ها به حق لازمه ی زندگی امروزی اند و اگر فراهم نشوند نوجوان ما از طرق دیگر به آن ها دست خواهد یافت. در برخورد اولیاء و مربیان با نوجوانان به نکات زیادی باید توجه کرد. در ذیل به بعضی از این نکات اشاره می شود:

 · احترام به نوجوان: با رفتارهایمان به نوجوانمان نشان دهیم که او بزرگ شده است. او شایسته ی احترام است. در کاهای مختلف( ابتدا در کارهای خرد و کوچک و به تدریج و پس از ایجاد ظرفیت مناسب در او در کاهای کلان و بزرگ) با او مشورت کنیم.

· ابراز علاقه و محبت به نوجوان: در این دوران نوجوان نیاز شدید به محبت دارد. نشان دهیم که اورا درک می کنیم. با او صمیمی باشیم. در باره ی دوران نوجوانی خود تا جایی که از محذورات تجاوز نکنیم با او صحبت کنیم. و به او اجازه دهیم در این مورد حرف بزند؛ و سخنان او را دلیل بر بی ادبی و بی حیائی او ندانیم.

· در برابر نوجوان خود جبهه گیری نکنیم، حتی اگر بر انجام عملی که از نظر ما ناصواب است، اصرار ورزد. ممکن است ما بتوانیم نظرمان را برای مدتی بر او تحمیل کنیم ولی این روش در دراز مدت اثر بخش نخواهد بود. ما باید او را قانع کنیم که اشتباه کرده است. و این ممکن نخواهد بود مگر این که ما به مرور زمان اعتماد او را جلب کنیم و ثابت کنیم که خیر خواه او هستیم. با او صحبت کنیم اجازه دهیم دلایل خود را مطرح کند و اگر احیاناً دلایل درستی داشته باشیم نظر او را بپذیریم. این نشانه ی عقب نشینی ما نیست بلکه برای نوجوان ما ثابت خواهد کرد که ما افراد منطقی هستیم. و این در آینده به ما کمک خواهد کرد.

· ایجاد عزت نفس در نوجوان: به ارزش های والای انسانی در زندگیمان اهمیت دهیم. شخصیت انسانی خودمان را بالاتر از آن بدانیم که تن به انجام اعمال نا شایست بدهیم. و این را در وجود فرزندمان نهادینه کنیم. اهداف والایی همچون داشتن زندگی سالم، خدمت به پدر و مادر، خدمت به همنوع و جامعه، طلب علم، ایمان و تقوا و ... را برای او ترسیم کنیم تا به اهداف پست راضی نگردد و شخصیت خود را بالاتر از آن بداند که آن را در معرض انواع آلودگی ها قرار دهد.

· شناخت مسائل و مشکلات وعلایق و سلیقه های نوجوان با توجه به عصر و زمانه و برخورد صحیح با آن ها : ممکن است فرزند ما به پدیده هایی اظهار تمایل و علاقه نشان دهد که از نظر ما غیر معقول و نادرست باشد. نظر ما در این زمینه مهم نیست بلکه تا هنگامی که عملی مخالف عرف جامعه و مبانی صریح شریعت نباشد و منطبق بر امکانات ما باشد انجام آن اشکالی ندارد. سخت گیری بی مورد و محدود کردن نوجوان بدون هیچ دلیل شرعی و عرفی منجر به طغیان او حتی در برابر خواسته های مشروع ما خواهد شد. برای مثال مشاهده می شود که پدران و مادران در مورد لباس نوجوان خود بسیار حساس می باشند. البته باید حساس باشند و حساسیت آن ها قابل تقدیر است. اما در اکثر موارد از حد می گذرد و نوجوان خود را به چند رنگ مشخص و چند شکل معین از لباس محدود می کنند. نوجوان ذاتاً به رنگ های شاد تمایل دارد. کدام عرف و شریعت با این مورد مخالف است.پیراهن آستین کوتاه پوشیدن از نظر کدام مرجع دینی مخالف مبانی اسلامی است و به کدام اصل و یا فرع و یا امر ضروری دین لطمه وارد می کند؟

· دادن آزادی عمل نسبی به نوجوان در این دوران: در این دوران انتظار نداشته باشیم که نوجوان ما کاملاً از ما اطاعت کند. در بعضی از اوقات لازم است که کمی با سعه ی صدر و آسان گیری با او رفتار کنیم. اگر زود رنج است، اگر زود عصبانی می شود، اگر در کنج اتاق خود بنشیند و در جمع خانواده کم تر حاضر می شود، بر او سخت نگیرید که این حالات در این سن طبیعی است. اگر دوست داشته باشد با دوستان خود به بیرون برود، اگر کمی دیر به خانه بر می گردد. با وجود این که از دور مراقب او باشید، بر او سخت نگیرید و ...

· انجام تکالیف دینی: نوجوان خود را به زور وادار به انجام تکالیف شرعی نکنید. بلکه لزوم انجام آن ها و نیاز انسان به تکیه گاه مطمئن  در زندگی که همانا خداوند مهربان است را برای او توضیح دهید. بر انجام مستحبات توسط نوجوان خود اصرار نورزید. اگر احیاناً در بعضی از مواقع به دلیل تنبلی ( مانند خوندن نماز صبح) در انجام واجبی سستی بکند، بر او سخت نگیرید بلکه در فرصت مناسب و با زبان خوش به او گوشزد کنید.

در این مورد مطالب زیاد است که در زیر به صورت فهرست وار اشاره می شود:

· ایجاد سرگرمی سازنده درمنزل و خارج از منزل

· تشویق برای فعالیت درگروه های همسال ازقبیل فعالیت های ورزشی، هنری، درسی و تحصیلی ، تفریحی،‌ آموزشی

· نظارت بر نیازهای بهداشتی و سلامتی از قبیل تغذیه ، ورزش، رفتارهای سالم

· جلوگیری از خشونت و رفتارهای مخرب ، کنترل انگیزه های رفتارهای ناسالم

· کمک به ایجاد اعتماد به نفس و تحت تاثیردیگران نبودن، به نحوی که نوجوان توان تجزیه و تحلیل شرایط وشهامت گفتن« نه» را داشته باشد.